Architektura miasta

Aldo Rossi – wielki włoski architekt postmodernistyczny, publicysta i designer, laureat wielu nagród, honorowy członek American Institute of Architects, ma właśnie swą wielką retrospektywną wystawę w jednym z najlepszych muzeów sztuki współczesnej – rzymskiego MAXXI – Museo nazionale delle arti del XXI secolo. Zgromadzono na niej ponad 800 rysunków, szkiców, notatek, listów, zdjęć, modeli i dokumentów ukazujących drogę twórczą tego wyjątkowego geniusza architektury.

Ten wszechstronny, bezprecedensowy wizjoner, miłośnik książek, podróży, kina i teatru, był człowiekiem o niezwykle poetyckiej wrażliwości, głęboko wierzącym w etyczną i kulturową rolę, jaką architektura odgrywa na świecie. Kulminacją jego kariery była nagroda Pritzkera otrzymana w 1990 roku. Pierwszy raz to największe wyróżnienie w świecie architektury zostało przyznane obywatelowi Włoch.

Miasto było głównym przedmiotem zainteresowania Aldo Rossiego, jego książka „Architektura miasta” z 1966 roku do dziś uważana jest za klasykę literatury architektonicznej. Był on świadkiem spustoszenia dokonanego w tkance miejskiej przez działania militarne podczas II wojny światowej, pracował przy odbudowie Włoch. Rozumiał, że miasta są złożonymi organizmami, miejscami spotkań, i że często zbiegają się w nich wszystkie style architektoniczne i wszystkie epoki artystyczne. Dlatego też na wystawie w MAXXI miasta są głównymi punktami opowieści o Aldo Rossim.

WYSTAWA

Ekspozycję podzielono na dwie duże sekcje, z których jedna przedstawia projekty we Włoszech, druga na świecie. Są także trzy dodatkowe sale tematyczne – ukazujące lata nauki w Mediolanie, oraz projekty i zdjęcia dwóch najbardziej kultowe realizacje Rossiego: cmentarz w Modenie i Teatr Świata w Wenecji. Na początek zwiedzający znajdzie się w Mediolanie uwiecznionym przez kamerę Enrico Peressuttiego, która pokazuje okaleczone bombardowaniami budynki. Wtedy właśnie w redakcji Casabella pojawia się młody adept architektury postulujący, by odbudowa odbywała się w sposób etyczny i aby nie zapomniano o potrzebie poezji w architekturze. Dodać trzeba, że Aldo Rossi miał zawsze w swojej pracowni makietę katedry mediolańskiej, na którą lubił co jakiś czas patrzeć z w której czerpał nieustanną inspirację.

Cmentarz w Modenie, zaprojektowany w 1971 roku, to prawdziwe miasto Umarłych, złożone z prostych ścieżek, a na ich obu końcach znajdują się dwie figury architektoniczne: czerwony sześcian i stożek. Architektura oddziałuje tu na widza niezwykle sugestywnie, metafizycznie. Nie bez powodu krytycy sztuki dopatrują się nawiązań do malarstwa Giorgio de Chirico. Zarówno bowiem na płótnach de Chirico, jak i na zdjęciach architektury Rossiego widać melancholiczny nastrój, bezruch, samotność, wieczność.

Z kolei Teatr Świata został zaprojektowany na Biennale w Wenecji w 1979 roku. Pomysł polegał na odwołaniu się do teatrów pływających, typowych dla Wenecji i karnawału w XVIII wieku. Został zbudowany w stoczni i odholowany wodą do Serenissimy. Pod koniec Biennale popłynął do Dubrownika i tam został rozebrany. W 2004 roku zrekonstruowano budowlę w Genui, gdzie można ją podziwiać do dzisiaj. Jego budowę i niesamowite podróże udokumentowano na rysunkach i makiecie, a także na fotografiach Antonio Martinellego.

Na potrzeby wystawy stworzono korytarz, który przypomina miejską tkankę. Prezentowanych jest w nim 40 modeli, które opowiadają o projektach realizowanych przez Rossiego we Włoszech i na całym świecie. Wreszcie obejrzeć można ogromny rysunek słynnego Analogicznego Miasta, niezwykłej refleksji na temat wyimaginowanego miasta zawieszonego między pamięcią a pragnieniem, powstałego z połączenia cech urbanistycznych, historycznych elementów architektury i projektów Rossiego.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Chociaż nie jestem opętany przez architekturę, zawsze starałem się ją tworzyć w sposób uczciwy, tak jak wszyscy, którzy uczciwie wykonują swój zawód, jak murarze i robotnicy, którzy budowali katedry, fabryki, wielkie mosty, wielkie budowle naszych czasów. Poszukiwanie prawdy w moim zawodzie skończyło się miłością do architektury. To być może prosta, ale dziwna satysfakcja, gdy ktoś kocha własny zawód. Dlatego pozwólcie mi ją nazwać cara architettura (droga architektura – przyp. MŁ). (…) Zawsze trzymałem się z dala od plotek, które wytwarzają grupy, szkoły, miesięczniki, gazety, architekci i tak dalej. Ale przede wszystkim zawsze odrzucałem style i mody. Nigdy nie wierzyłem, że jakikolwiek zawód może być oderwany od kultury. (…) Wierzę w wielką obywatelską architekturę, zdolną przekształcić nasze miasta i uczynić nasze życie swobodniejszym, bardziej wyrazistym i pięknym – powiedział Aldo Rossi, odbierając nagrodę Pritzkera.

Jak ważne i potrzebne są te słowa właśnie dzisiaj: nie wierzę, że jakikolwiek zawód może być oderwany od kultury...

Wystawa trwa do 17 października

MAXXI, Via Guido Reni, 4/A, Roma

Wszelkie aktualne informacje o godzinach otwarcia i obostrzeniach związanych z COVID są dostępne na stronie muzeum: www.maxxi.art