Kolumna Trajana – antyczny komiks w marmurowych blokach

Prawdziwa perła i jeden z najciekawszych zabytków antycznego Rzymu. Mająca wysokość prawie 40 metrów kolumna jest ozdobiona ciągnącym się przez 200 metrów reliefowym zapisem wojny cesarza Trajana i jego zwycięstwa nad Dakami. 

Kolumna została wzniesiona w roku 113 na forum zbudowanym na polecenie Trajana. Cesarz modernizował Rzym – przebudowywał Circus Maximus, zbudował nowy alwedukt, zmodernizował drogę Via Appia (od postawionego przez siebie łuku aż do Brundisium), a także port w Ostii. Marek Ulpiusz Trajan  był synem dowódcy wojskowego, sam zaś w swojej karierze urzędniczej w Rzymie piastował urząd trybuna ludowego, potem zaś kwestora i pretora. Po stanięciu po stronie cesarza Domicjana w czasie buntu legionów otrzymał, w formie nagrody urząd konsula w roku 91. Za cesarza Nerwy jego kariera toczyła się dalej, wedle „klasycznego wzorca” rzymskiego, w którym po przejściu „cursus honorum” (drogi kariery w służbie państwa) niejako w nagrodę otrzymywał się zarząd prowincji. Nierzadko prowincje stanowiły źródło dochodów i wzbogacenia się. Słynną wszakże była historia namiestnika Sycylii Gajusza Warresa i procesu jaki wytoczył mu Marek Tulliusz Cyceron — mowy przeciwko Warresowi stały się punktem odniesienia dla zrozumienia tego, czym jeszcze w czasach republiki mogło być i było zarządzanie prowincją. W dobie Rzymu cesarskiego już tak łatwo łupić prowincji nie było a niektóre z nich stawały się wręcz wyzwaniem (jak choćby te na gorących granicach imperium, gdzie często dochodziło do walk z barbarzyńcami). Trajan otrzymał dowództwo armii w Germania Superior, a nawet namiestnictwo Germanii — i to stanowiło kolejny, ważny krok w karierze. Bo oto w 97 roku cesarz Nerwa dopuścił go do współrządzenia. Nerwa był bezdzietny, zmagał się z oporem środowisk wojskowych i taki ruch zjednywał mu spokój — aby tego dokonać adoptował więc cieszącego się popularnością Trajana. Posłuszny cesarzowi senat aprobował decyzję i wyniósł Trajana do godności cezara. Smierć Nerwy w 98 roku otworzyła więc drogę do pełni władzy Markowi Ulpiuszowi. I tak cesarzem, po raz pierwszy w dziejach, został ktoś, kto nie urodził się na Półwyspie Apenińskim. Trajan przyszedł bowiem na świat w hiszpańskiej prowincji Hispania Baetica.

Wojny z Dakami

Kolumnę Trajana zdobi niezwykły, piękny zapis wojen, jakie cesarz prowadził z Dakami, dokonując podboju, który stał się niejako symbolem jego rządów. Pierwsza z nich zaczęła się w 101 roku — dziesięć dni po idach marcowych (25 marca) cesarz wyruszył z Rzymu na czele gwardii pretoriańskiej. Towarzyszyli mu zaufani ludzie – Lucjusz Licyniusz Sura oraz pretor Tyberiusz Klaudiusz Liwianus. Wojna toczona była przy użyciu wielkich środków. Armia rzymska liczyła ok. 150 000 żołnierzy, z czego połowę stanowili legioniści, a połowę oddziały pomocnicze (auxiliari). Wyobrazić sobie trzeba, jakim przedsięwzięciem logistycznym musiała być kampania — a przecież trzeba było zapewnić i wyżywienie i środki transportu, wobec takich przeciwności, jak… przekroczenie Dunaju. W trakcie tej pierwszej kampanii dackiej z lat 101-102 miała miejsce bitwa pod Tapae, uwieczniona zresztą na rzymskiej kolumnie. To po tej właśnie kampanii architekt Trajana Appolodoros z Damaszku wzniósł swego rodzaju cudo inżynierii wojennej: most przez Dunaj. Sykstus V w 1587 roku wstawił na jej szczycie figurę św. Piotra.

Kolumna to nie tylko niezwykłej urody element architektoniczny ale właśnie zaproszenie do fascynującej podróży w czasie. Ciągnący się nieprzerwanie przez 200 metrów antyczny „komiks reliefowy” to opowieść sprzed blisko dwóch tysiącleci, porównywalna w swym wymiarze do średniowiecznej tkaniny z Bayeux. Tyle, że materiał trwalszy – wyrzeźbiony i wykuty w osiemnastu gigantycznych blokach marmuru z Carrary…