O! Dio Beato, ma quanto ti costò avermi amato! W czasie Świąt Bożego Narodzenia śpiewana opowieść o narodzeniu Pańskim niesie się szeroko w krajach objętych chrześcijańską tradycją. W Italii są to canti di Natale, w Hiszpanii – los villancicos, we Francji – chansons de Noël, a w Polsce – kolędy. Pieśni chwalebne w różnych stylach i aranżacjach od bardzo starych, klasycznych po współczesne, niezwykle nowatorskie, głoszą Dobrą Nowinę o przyjściu na świat Jezusa Chrystusa jako dzieciątka narodzonego z matki-dziewicy dla zbawienia świata. 

25 grudnia śpiewana jest też bardzo stara pieśń, o której pragnę napisać tak bardzo, jak bardzo pragnę jej posłuchać kiedyś na żywo. Zapragniecie tego także wy, gdy usłyszycie jej historię. Jest to mianowicie Pieśń Sybilli – Canto di Sibilla. 

Sybilla była wieszczką, prorokiną, skądinąd ukazywana w mnogich wcieleniach, jednakowoż jej Pieśń znają głównie ci Europejczycy, którzy zamieszkują teren tzw. północnego śródziemnomorza tj. Francję (Prowansję), Hiszpanię (Katalonię czy też największą z wysp Archipelagu Balearów – Majorkę) oraz oczywiście ukochaną przez nas Italię, a w niej szczególnie Sardynię. Region śródziemnomorza, które okala Mediterraneo od północnej strony pozostawał przez wieki pod wpływami wielkich kultur: fenickiej, greckiej, arabskiej, rzymskiej oraz średniowiecznej kultury chrześcijańskiej, która wprowadziła w krwiobieg tych ziem biblijne wyobrażenie Sybilli. Jednemu z owych wyobrażeń można przyjrzeć się w Rzymie. Znajduje się ono na fresku autorstwa Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej – jest to Sybilla Erytrejska. Siedzi swobodnie z nogą na nodze, przerzucając kolejne karty księgi. To właśnie jej przypisane są proroctwa dnia Sądu Ostatecznego, dlatego znalazła miejsce na fresku mówiącym o Gudizio Universale. To oczywiste, jak się wydaje. Jednakże Sybilla wieszczyła także inne wydarzenie, najbardziej znaczące w historii chrześcijaństwa, a mianowicie nadejście końca czasów i narodziny Zbawiciela ludzkości. Tłumaczenie tych proroctw z języka greckiego na łacinę pojawia się m.in. w tekście św. Augustyna z Hippony De civitate Dei czyli w Państwie Bożym.

I tu pozwolę sobie na dygresję: nie sposób nie zauważyć, że świat romański ogarnia swym zasięgiem wszystkie kultury języków powstałych wprost lub pośrednio z łaciny wraz z superstratem języków i kultur, obecnych o wiele wcześniej na tych terenach i choć zanikłych, to niezmiennie wywierających ogromny wpływ na jego późniejszy kształt. Szeroko pojęta kultura romańska bazującą na rzymskim widzeniu świata i łacinie jako podstawie komunikacji, wzbogacana została z biegiem lat tradycją judaistyczną. 

To najkrótsza możliwa definicja tego, co można by nazwać romańskim światem. Tymczasem spróbujmy opowiedzieć na pytanie czym tak naprawdę jest owa wspomniana starożytna Pieśń Sybilli, obecna w różnorakich źródłach m.in. w dokumentach pochodzących z przywołanych wyżej terenów Europy już od wieku X, a w tradycji ustnej przekazywana z pokolenia na pokolenie przez setki lat, aż do dziś. W kościołach katolickich niektórych krajów romańskich w dzień Bożego Narodzenia można posłuchać tego przepięknego chorału gregoriańskiego, którą wykonuje się a cappella podczas wyjątkowej, pięknej liturgii bożonarodzeniowej od wczesnego średniowiecza po dziś dzień. Uroczystość ma charakter niezwykle podniosły i staje się głębokim przeżyciem duchowym dla uczestniczących w niej osób.

Śpiew Sybilli w tradycji katalońskiej na Majorce, został wpisany w 2010 roku na listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości. Zdecydowanie należało to zrobić. O takie skarby trzeba bezwzględnie dbać! 

El cant de la Sybilla – trzy wersje opracowań muzycznych Pieśni Sybilli: łacińską – datowaną na X-XI wiek, prowansalską – na wiek XIII i katalońską – na XV, wykonuje zespół La Capella Reial de Catalunya. 

Cudownie byłoby móc uczestniczyć w tak pięknej, sięgającej wieków średnich liturgii i posłuchać Śpiewu Sybilli nie z płyty, lecz na własne uszy, na przykład w jednej z sardyńskich świątyń katolickich w Alghero – w tym przepięknym miejscu na ziemi też jest wykonywana… Buon Natale e Felice Anno Nuovo a tutti Voi! 

https://www.youtube.com/watch?v=VykNOOtjIXw

Jeśli jakimś cudem przeniesiecie się w czasie do Florencji z początku XX wieku, przespacerujcie się koniecznie przerzuconym nad rzeką Arno, wspaniałym XVI-wiecznym kamiennym mostem Świętej Trójcy, zbudowanym przez Bartolomea Ammannatiego na podstawie projektu Michała Anioła. Schodząc z mostu wejdźcie na Via de’ Tornabuoni i idźcie przed siebie, mijając po drodze plac Świętej Trójcy i kolumnę sprawiedliwościci – na końcu tej wędrówki, na skrzyżowaniu z Via della Spada, znajdziecie kultową kawiarnię Café Casoni, która później zmieniła swą nazwę na Caffè Giacosa.

Założona w 1815 roku bardzo szybko stała się miejscem spotkań elit intelektualnych, włoskiej bohemy i arystokracji. Jednym z bywalców Café Casoni (choć są też wersje podające, że wstąpił tam tylko raz), był hrabia Camillo Negroni. W tamtym okresie we Włoszech królował koktajl na bazie campari – Americano (zaserwowany po raz pierwszy w Caffè Campari, barze Gaspara Campariego), składający się z Campari, czerwonego słodkiego wermutu i wody gazowanej. W roku 1919 lub 1920, pamięć ludzka jest tu zawodna, Negroni, znany awanturnik, cowboy, hrabia i biznesmen, miał poprosić legendarnego dziś barmana, Foscę Scarselliego (chociaż i tu pojawiają się rozbieżności, bo niektóre źródła wskazują na  Angela Tesauro), o dodanie do koktajlu ginu zamiast wody gazowanej. Tak narodził się król włoskich aperitifów, ikoniczny i jeden z najbardziej znanych koktajli na świecie: Negroni.

Bond i Hemingway

Istnieją także inne wersje legendy powstania tego koktajlu, mówiące o innych jego ojcach i zgoła odmiennych okolicznościach narodzin. Jedno jest jednak pewne: o Negroni świat usłyszeć miał dopiero po ponad 25 latach. Rządy Mussoliniego to okres, w którym samo słowo „cocktail” było zakazane, a picie alkoholu odbierano jako przeszkodę na drodze do zostania idealnym faszystą. Pierwsza wzmianka o Negroni pojawiła się w prasie za sprawą pewnego korespondenta gazety „Coshocton Tribune”, który pracując w 1947 roku w Italii przy filmie „Czarna Magia” (włoski tytuł  „Cagliostro”) opisać miał Negroni w następujący sposób: „Bittery są znakomite dla twojej wątroby, gin jest szkodliwy. Balansują się wzajemnie”. Ten korespondent to… Orson Welles. Wielkim fanem tego drinka był też Ernest Hemingway, choć on był akurat fanem wszystkich drinków świata. Negroni pojawia się w bondowskim opowiadaniu „Risco” Iana Fleminga z 1961 roku:

„Bond skinął głową. – Poproszę Negroni. Z Gordonsem.

Kelner wrócił do baru. – Negroni. Uno. Gordon’s”.

Z biegiem lat Negroni pojawia się coraz częściej na dużym i małym ekranie, ale co najważniejsze, również w barach na całym świecie. XXI wiek to okres prawdziwego rozkwitu tego znakomitego aperitifu, uwielbianego przez Stanleya Tucciego czy tragicznie zmarłego enfant terrible świata kuchni – Anthony’ego Bourdaina.

Negroni doczekało się swojego święta – tygodnia Negroni, a w 2019 roku obchodzono na całym świecie setne urodziny tego koktajlu.

Święto Negroni w krakowskim „The Trust”

Jednym z miejsc celebrujących ten włoski aperitif jest krakowski bar „The Trust”, który właśnie rozpoczął nową tradycję, coroczne urodziny Negroni. W tym roku trwały od 21-23 stycznia. „The Trust” to stylowy retro bar najwyższej klasy, specjalizujący się w koktajlach. Założony przez duet genialnych barmistrzów: Tomasza Źródłowskiego i Szymona Cieślę, charakteryzuje się przytulnym wnętrzem, muzyką retro, znakomitą obsługą, selekcją klasycznych drinków i koktajli, ale też kompozycjami autorskimi. Właścicielom od początku przyświecało stworzenie miejsca wyjątkowego i nastawionego na jakość, a nie ilość. „The Trust” otwiera się dużo wcześniej niż typowe współczesne bary i podobnie jak Florencka Café Casoni (nieistniejąca już obecnie, dzisiaj italofile znajdą na jej miejscu butik Armaniego), działa i jako kawiarnia, i koktajl bar, pozwalając swoim gościom rozgościć się przy kawie lub po prostu wpaść po pracy na aperitivo, tak jak robią to Włosi.

         Urodziny Negroni odbywały się przy współpracy z Campari Gruppo, a poza klasyczną wersją koktajlu przygotowane zostało specjalne menu oferujące różne wariacje i twisty na jego temat. Była to okazja do poznania Negroni, Americano czy Milano-Trino, koktajli będących nieodłącznym elementem kultury Włoch, ale także do odkrycia nowych smaków, takich jak ziemisto drzewny, ostrzejszy brat klasyka – Dymne Mezcal Negroni, czy złagodzone względem oryginału Cynar Negroni – gdzie wermut zastąpiono likierem z karczochów.

Wszystko to w znakomitej oprawie, która przeniosła gości do Florencji początków XX wieku. To zresztą możliwe jest nie tylko raz do roku, urodziny Negroni to swoista celebracja słynnego koktajlu, jednak aperitif ten, tak jak i resztę rodziny drinków opartych na Campari oraz samą tradycję włoskiego aperitivo  – odkrywać można przez cały rok.

Dzisiaj w całej Italii, a zwłaszcza w Palermo – mieście przez nią ocalonym, obchodzi się dzień Świętej Rozalii.

Rozalia, zwana „Małą Świętą” lub La Santuzza, urodziła się w 1130 roku po Chrystusie, w rodzinie księcia Sinibalda, służącego królowi Normanów Rogerowi II. Miała zostać małżonką hrabiego Baldwina, jednak w przededniu ślubu, kiedy Rozalia przeglądała się w lustrze – ujrzała w nim wizerunek Jezusa. Kolejnego dnia ukazała się wszystkim z obciętymi włosami i oświadczyła, że odrzuca propozycję hrabiego Baldwina i postanawia oddać się wierze. Zamieszkała w grocie góry Pellegrino – gdzie zmarła w roku 1170, mając 40 lat. Podobno do groty odprowadzała ją para aniołów, a na jej ścianie wypisała „Ja, Rozalia, córka Sinibalda, postanowiłam żyć w tej grocie dla miłości mego Pana, Jezusa Chrystusa”.  

                        W 1624 roku, gdy Palermo nawiedziła plaga, Rozalia objawiła się – najpierw chorej kobiecie a następnie myśliwemu – i powiedziała, gdzie odnaleźć można jej szczątki. Nakazała zabrać je do Palermo i przemaszerować z nimi w procesji przez całe miasto. Myśliwy odnalazł szczątki a procesja okrążyła miasto trzykrotnie – co według legendy zakończyło plagę.  Rozalia została patronką miasta (wypierając poprzednich patronów) a w grocie, w której znaleziono jej szczątki znajduje się obecnie sanktuarium.

                        Została kanonizowania w 1630 roku przez papieża Urbana VIII a do dziś w Palermo 4 września obchodzi się jej święto, podczas którego mieszkańcy miasta urządzają bosą procesję.